28. MFSP A PART – Teatr Jerzego Grotowskiego: Akropolis

W cyklu: 28. Międzynarodowy Festiwal Sztuk Performatywnych A Part

[projekcja filmu poprzedzona wstępem]
Bilety w cenie 19 (normalny), 16 zł (ulgowy) do nabycia w Kinoteatrze Rialto.

Jerzy Grotowski (ur. w 1933 w Rzeszowie, zm. w 1999 w Pontederze) –  polski reżyser teatralny, teoretyk teatru, pedagog. Jeden z największych reformatorów teatru XX wieku. Absolwent studiów aktorskich i reżyserskich w PWST w Krakowie. Twórca idei „teatru ubogiego” i „aktu całkowitego”, reżyser Teatru 13 Rzędów w Opolu, założyciel Teatru Laboratorium we Wrocławiu. Po okresie twórczości nazywanej „teatrem przedstawień”, podczas którego powstały ikoniczne dla światowego teatru spektakle Kordian, Akropolis, Tragiczne dzieje Doktora Fausta, Książę niezłomny i Apocalypsis cum figuris Grotowski porzucił teatr na rzecz badań, które należy umieścić na pograniczu antropologii, psychologii, religioznawstwa i teatrologii. Kolejne etapy działań Grotowskiego określono jako parateatr, teatr źródeł, dramat obiektywny, badania nad sztukami rytualnymi. W 1985 roku Grotowski przeniósł się do Pontedery we Włoszech, gdzie w 1986 roku założył Workcenter of Jerzy Grotowski. Tam powstało ostatnie dzieło Grotowskiego, zatytułowane Akcja, zrealizowane ze swoim najbliższym współpracownikiem i kontynuatorem idei mistrza Thomasem Richardsem. Akcja to „opus performatywne” nie potrzebujące widza, którego rzeczywistym odbiorcą są sami działający. Pod koniec życia Grotowski przyjął rolę nauczyciela, który sprawuje duchową opiekę nad swoimi uczniami. Wykładał na wielu uczelniach całego świata.

Spektakl Akropolis wg poematu dramatycznego Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Jerzego Grotowskiego uznawany jest za swoistą materializację „teatru ubogiego” i zaliczany do kanonu arcydzieł teatru XX wieku. Spektakl, który po raz pierwszy pokazano w październiku 1962 roku w Opolu, podlegał w ciągu następnych miesięcy i lat licznym zmianom (warianty: I, II, III, IV, V).
Jak pisał Ludwik Flaszen, współpracownik Grotowskiego: Za kluczowe uznał Grotowski słowa poety, wedle których ten akcję swojego dramatu umieścił na ‘plemion cmentarzysku’, dając niejako – w zamierzeniu – summę naszej cywilizacji. Współczesnym ‘plemion cmentarzyskiem’ – miejscem, gdzie wyznaczono spotkanie ludom i kulturom, gdzie poddano je ostatecznym próbom – były obozy koncentracyjne.
W 2022 roku przypada 60. rocznica premiery spektaklu Akropolis w reżyserii Jerzego Grotowskiego oraz 100. rocznica urodzin Józefa Szajny, który odpowiadał za kostiumy, rekwizyty i współrealizację dramatu Wyspiańskiego w Teatrze Laboratorium.
Spośród wielu wariantów spektaklu najlepiej znany jest ostatni, piąty wariant. Zaprezentowano go po raz pierwszy 17 maja 1967 we Wrocławiu, a następnie pokazywano w czasie wyjazdów zagranicznych, kolejno: w Amsterdamie, Utrechcie, Hadze, Rotterdamie, Brukseli Edynburgu, Paryżu, Aix-en-Provence, Nowym Jorku. To właśnie ta wersja została w dniach 27 października – 2 listopada 1968 roku sfilmowana przez telewizję amerykańską. Prezentację telewizyjną poprzedził wstęp Petera Brooka.

Projekcję filmu poprzedzi wstęp Jarosława Freta, dyrektora Instytutu im. J. Grotowskiego we Wrocławiu.

Akropolis
Reżyseria telewizyjna: James McTaggart, produkcja: Lewis Freedman dla Public Broadcast Laboratory, Nowy Jork, 1969. Obsada: Zygmunt Molik (Jakub, Harfiarz), Rena Mirecka (Rebeka, Kasandra), Antoni Jahołkowski (Izaak, Strażnik), Ryszard Cieślak (Ezaw, Hektor), Zbigniew Cynkutis (Laban, Parys), Stanisław Scierski (Klio, Helena) oraz Andrzej Paluchiewicz. Czas trwania: 82 minut.

Na zdjęciu: plakat Waldemara Krygiera
(źródło: Teatr Laboratorium/Archiwum Instytutu Grotowskiego)

Wydarzenie na FB: TUTAJ